In de stijl van Bach

Concerten zijn zeldzaam. Maar als je dan in de gelegenheid bent een concert bij te wonen, maak je het nog intenser mee. Met een klein publiek lijkt het intiemer, als speelde de muzikanten slechts voor jou. Misschien dat de extra ruimte om je heen daartoe bijdraagt.

Marcel Worms speelde in het kleine theater van de Fransche School in Culemborg zijn eerste uitvoering van boek 2 van Das Wohltemperiertes Klavier van Bach. Zijn inleiding, in aarzelende, precieze formuleringen en de wat ontstemde vleugel, het droeg allemaal bij aan datzelfde gevoel.

Worms speelt veelal muziek met jazz-invloeden, moderne klassieke muziek en Joodse muziek. Aanvankelijk leek hem een nieuwe opname van het Wohltemperiertes Klavier niet echt nodig. Er zijn zoveel mooie uitvoeringen van dit stuk. Hij is het stuk opnieuw gaan verkennen omdat zijn cd-uitgever hem vroeg een cd op te nemen waarop Bach en Philip Glass zouden worden gecombineerd. Glass is gaande weg verdwenen, maar WTK, zoals Worms het stuk met gevoel voor de moderne uitstraling het stuk noemt, staat nu op een cd.

Na afloop van het concert lag hij er, de cd van boek 1. Met op de cover Paul Klee, Im Bachschen Stil. De afbeelding gaf mij het gevoel dat ook de cd speciaal voor mij werd gemaakt. Klee speelt er met allerlei elementen van muzieknotatie, in de stijl van Bach. Die kende hij goed, want Klee was een excellent violist. Hij heeft getwijfeld musicus te worden in plaats van schilder. Uiteindelijk koos hij voor de beeldende kunst omdat hij deze vond achterlopen bij de muziek. Hij kon daar dus meer aan bijdragen.

Al vanaf 1905 zie je in schilderijen van Klee verwijzingen naar de muziek. Aanvankelijk verspreid en intuïtief. Vanaf ongeveer 1915 zie je hem systematischer werken aan overeenkomsten in ritmiek en parallellen tussen tijd en ruimte. In deze aquarel zie je heel concrete elementen als de lijnen van notenbalken, een fermate. Tegelijk blijft de combinatie heel intuïtief en vrij. Theorie en analyse waren belangrijk om je iets eigen te maken, volgens Klee, maar vervolgens moest je ze vergeten om vrij, creatief en intuïtief te kunnen werken. Wat zou ik graag achterin de klas hebben gezeten in een van zijn lessen.

Paul Klee, In Bachschen Stil, 1919, gouache en olieverf (42,5 x
53,6 cm,) Den Haag Kunstmuseum.