De dag na mijn bezoek aan de tentoonstelling van Constable in Teylers Museum wandelde ik naar zee. Ik stapte het strand op en daar stond hij: de regenboog. Ik kon hem aan twee zijden uit het water zien ontstaan. Wat een prachtig gezicht.
Meteen moest ik terugdenken aan Constable.
l. John Constable, London, from Hampstead Heath in a storm;
with double rainbow seen beneath purple masses of cloud, 1831, Londen British Museum.
r.b. Landscape with double rainbow, 1812, Londen Victoria & Albert Coll.
r.o. Seascape Study with Rain Cloud, 1824-28, Londen Royal Academy of Art.
Constable (1776-1837) raakt tegen 1830 steeds meer geïnteresseerd in bijzondere en heftige lichtverschijnselen, waaronder de regenboog. Hij noemt ze “powerfull organs of expression”. Het is gebruikelijk geworden de regenboog bij een van zijn beroemdste schilderijen, Salisbury Cathedral from the meadows, daarom in verband te brengen met de dood van zijn vrouw Maria in 1828. Tenslotte exposeerde hij het schilderij in 1831 voor de eerste maal tezamen met een gedicht van James Thompson, The Four Seasons: Summer. In dit gedicht wordt verteld over de geliefden Celadon en Amelia die tijdens een wandeling overvallen worden door storm en onweer. Amelia wordt getroffen door de bliksem en sterft ter plaatse aan de arm van haar geliefde.
John Constable, Salisbury Cathedral from the Meadows, Londen Tate Gallery. Het schilderij werd voor het eerst geëxposeerd in 1831, en bleef in bezit van de kunstenaar, die het tot zijn dood in 1837 is blijven bijwerken.
De kathedraal had voor Constable speciale betekenis. De neef van de bisschop was zijn beste vriend. Deze had hem gevraagd te komen logeren na het overlijden van Maria en suggereerde hem een groot doek te maken van de kathedraal. Constable kiest zelf voor de regenboog, een hoopvol teken na de blikseminslag.
Jacob Ruisdael, De Joodse begraafplaats
(in de tijd van Constable werd dit werk The Allegory of the Life of Man genoemd) ca. 1650,
Detroit Institute of Arts.
Maar laat ik voorzichtig zijn: Constable is geen fan van symbolische betekenissen in landschappen. Hij bekritiseert zijn grote voorbeeld Jacob van Ruisdael, omdat deze in zijn Joodse begraafplaats iets probeerde te vertellen dat zich buiten het domein van de beeldende kunst bevindt. Want hoe moeten we weten, vraagt Constable, dat de ruïnes de ouderdom van mensen symboliseren, het stroompje water de loop van het leven en de rotsen de gevaren ervan? Misschien door het in combinatie met een gedicht te exposeren, denk ik dan stiekem.
Maar wat betekent dit nu voor andere regenbogen in Constables werk? Allereerst maakt het natuurlijk uit of het gaat om studies, zoals de afbeeldingen bovenaan dit stukje. In 1836 pleit Constable in een lezing er nog voor schilderkunst te zien als een wetenschap en landschapsschilderkunst als een onderzoek in de natuur. Schilderijen als wetenschappelijke experimenten. Het is niet moeilijk Constables studies op die manier te bekijken. Maar een aquarel van Stonehenge met een regenboog, wat moet ik daar dan van denken? De parallel met de Joodse begraafplaats van Ruisdael dringt zich hier wel heel erg op: de oude stenen en hun mystieke lading, de heftige lucht en de natuurlijk de regenboog. Constable noemde dit werk zelf “beautiful”, een woord dat hij eigenlijk nooit gebruikte in verband met zijn kunst. Mooi is nu niet direct een predicaat voor een wetenschappelijk experiment. Maar bij dit werk krijgen we verder geen speciale tekst van de schilder. Is Constable op zijn oude dag toch nog een romanticus geworden?
John Constable, Stonehenge, 1836, aquarel, Londen Victoria and Albert Museum.
Luisterkijk 
Plaats een reactie